مدیریت و ممیزی انرژی در صنایع

در سالهای اخیر به دلیل پیچیدگی و تحولات روز افزون جامعه جهانی، عامل انرژی نقش اساسی در اقتصاد و سیاست کشور ها ایفا میکند و پیگیری دقیق دورنمای بخش انرژی و اتخاذ استراتژی مناسب از ارکان اصلی حفظ ثبات و قدرت سیاسی اقتصادی هر کشور است. امروزه، شرایط اقتصادی و بازرگانی ضرورت وجود طرح های بهینه سازی در مصرف منابع مختلف انرژی را هشدار می‌دهد. در این میان با توجه به اینکه بخش صنعت از مصرف کنندگان عمده انرژی کشور است توجه خاص به این بخش و بهبود و توسعه آن از اهمیت ویژهای برخوردار است. با توجه به مصرف روز افزون انرژی در صنایع و هچنین نبود استانداردهای مصرف انرژی و قوانین و مقرارت مدون جامع در این زمینه، اجرای پروژه های مختلف تدوین معیار مصرف انرژی و همچنین مدیریت و ممیزی انرژی در صنایع را امری ضروری مینماید. مدیریت انرژی به معنای به کارگیری پیشرفتهترین تکنولوژیهایی است که متضمن بیشترین بازدهی از کمترین میزان انرژی باشند. از ابعاد دیگر، مدیریت انرژی، افزایش آگاهی ملتها و ترویج الگوی صحیح مصرف و نیز تأمین سهم کمتری از انرژیهای فسیلی است. توجه به تقاضای روزافزون انرژی و محدودیت ذخایر انرژی فسیلی، اهمیت استفاده بهینه از انرژی را در سرتاسر جهان مشخص نموده است.

تعریف مدیریت انرژی

هدف اصلی مدیریت انرژی تولید کالا و ارائه خدمات با کمترین هزینه و اثر زیست محیطی است. اصطلاح

مدیریت انرژی برای بسیاری از مردم معانی مختلفی در بر دارد. یک تعریف از مدیریت انرژی عبارت است از:

استفاده مؤثر و معقول از انرژی به منظور افزایش سود (کاهش هزینه) و ارتقاء موقعیت رقابتی

تاریخچه ممیزی انرژی در دنیا

بهینه‌سازی و توجه به مدیریت انرژی از دهه ۷۰ میلادی و همراه با بحران نفت مورد توجه قرار گرفت. پیشرفت غرب در ابتدای امر ناچیز بود به طوری که از سال ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۰ فقط یک درصد از مصرف انرژی را کاهش دهند. از سال ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۵ این کاهش به ۱۵ تا ۲۰ درصد رسید. در سالهای اول، عمده مشکلات بررسی شده و قوانین مورد نیاز وضع‌ گردید. از جمله این قوانین می‌توان به قوانین مالیاتی اشاره کرد. درحال حاضر غرب به جایی رسیده است که برای صرفه‌جویی در انرژی نیاز به هزینه‌های بسیار بالایی دارد، یعنی تکنولوژی مورد استفاده توسط کشورهای پیشرفته در حال حاضر حداکثر بازدهی را دارد.

اهداف مدیریت انرژی

ممیزی انرژی مجموعه اقداماتی است جهت شناسائی، نحوه توزیع مقادیر و موقعیتهای مصرف حامل های انرژی در یک فعالیت یا فرآیند، که طی اجرای آن، فرصت ها و امکانات صرفه‌جویی انرژی مشخص و ارزیابی می‌گردد. هدف ممیزی انرژی تعیین راه حل‌هایی برای کاهش مصرف انرژی بر واحد تولیدی محصول(خروجی) و همچنین کاهش هزینه های بهره‌برداری می‌باشد.

ضرورت ممیزی انرژی

در هر صنعت سه مورد از مهمترین هزینه های عملیاتی که اغلب در نظر گرفته میشوند عبارتند از:

انرژی (الکتریکی و حرارتی )، نیروی کار و مواد اولیه. اگر یکی از این سه مؤلفه را بتوان وابسته به مدیریت هزینه یا صرفه جوئی در هزینه های بالقوه در هر یک از اجزاء بالا به شمار آورد، انرژی همواره مهمترین آنها خواهد بود. بنابراین کارکرد مدیریت انرژی حوزهای استراتژیک برای کاهش هزینه ایجاد مینماید. ممیزی انرژی به فهم بیشتر اینکه چگونه انرژی و سوخت در هر صنعت مورد استفاده قرار می گیرد و نیز شناخت مکان هائی که اتلاف در آنجا اتفاق میافتد، کمک خواهد کرد.

ممیزی انرژی جهت گیری مثبتی به کاهش هزینه انرژی و برنامه های پیشگیرانه نگهداری و کنترل کیفیت که نقش حیاتی در تولید دارند، می‌دهد. چنین برنامه ممیزی به تمرکز بر تغییرات و نوسانات هزینه انرژی، قابلیت دسترسی و اطمینان از تأمین انرژی، تصمیم گیری در مورد ترکیب انرژی مناسب، شناسائی تکنولوژیهای حفظ انرژی و ارتقاء تجهیزات حفظ انرژی و غیره کمک خواهد نمود.

عموماً ممیزی انرژی، ترجمان ایده های حفظ انرژی به واقعیت از طریق ارائه راه حلهای فنی و امکان پذیر از لحاظ اقتصادی و ملاحظات سازمانی و در یک چارچوب زمانی مشخص، میباشد.

هدف اولیه ممیزی انرژی، تعیین راههای کاهش مصرف انرژی در هر واحد از محصول یا کاستن هزینه های عملیاتی می باشد. ممیزی انرژی نوعی “بهینه کاوی” مدیریت انرژی را در سازمان فراهم میسازد و مبنائی برای طراحی مؤثرتر استفاده از انرژی در کل سازمان را ارائه میکند.

ممیزی انرژی: انواع و روش آن

ممیزی انرژی کلید رویکردی سیستماتیک و نظام مند به تصمیم سازی در محدوده مدیریت انرژی است. در ممیزی تلاش می‌شود بین کل انرژی ورودی با مصرف توازن ایجاد گردد و جهت شناسائی همه جریانات انرژی در تأسیسات بکار میرود. همچنین میزان استفاده از انرژی را براساس اقدامات و وظایف مجزا قابل اندازه گیری می‌نماید.
ممیزی انرژی صنعتی ابزاری مؤثر در تعریف و پیگیری برنامه جامع مدیریت انرژی است. طبق قانون حفظ و نگهداری انرژی سال ۲۰۰۱ ، ممیزی انرژی عبارت است از: “صحه گذاری، پایش و تجزیه و تحلیل استفاده از انرژی از جمله ارسال گزارش فنی شامل توصیه هائی برای بهبود کارائی انرژی با تجزیه و تحلیل هزینه – فایده و برنامه عمل جهت کاهش مصرف انرژی”.
انواع ممیزی انرژی
اجرای انواع ممیزی انرژی بستگی دارد به:
کارکرد و نوع صنعت
عمق و شدت مورد نیاز برای انجام ممیزی نهائی
پتانسیل و شدت کاهش هزینههای مورد نظر
بنابراین ممیزیهای انرژی میتوانند به دو نوع طبقه بندی شوند:
ممیزی مقدماتی
ممیزی تفصیلی
ممیزی مقدماتی انرژی
یک روش نسبتاً سریع جهت:
تعیین مقدار مصرف انرژی در سازمان
برآورد دامنه و هدف از صرفه جوئی
شناسائی محتمل ترین (و ساده ترین محدوده) قابل توجه
شناسائی فوری (به خصوص بدون هزینه/ کم هزینه) بهبودها/صرفه جوئیها
تنظیم ” نقطه مرجع”
شناسائی نقاطی برای مطالعه / اندازه گیری تفضیلی تر
استفاده ممیزی مقدماتی انرژی از اطلاعات موجود یا دادههای در دسترس
روش ممیزی تفصیلی انرژی
ممیزی جامع، برنامه اجرائی انرژی تفصیلی را برای تجهیزات فراهم میکند چرا که همه سیستمهای انرژی بر عمده را ارزیابی مینماید.
این نوع ممیزی تخمین دقیق و صحیح از صرفه جوئی هزینه و انرژی ارائه داده و همچنین کلیه اثرات متقابل پروژه ها را مدنظر قرار میدهد و میزان مصرف انرژی تجهیزات عمده را گزارش نموده و جزئیات محاسبات صرفه جوئی هزینه و انرژی تفضیلی و هزینه پروژه را شامل می‌‌شود.
در یک ممیزی جامع، یکی از عناصر کلیدی توازن انرژی است. این موضوع بر اساس اعلام موجودی سیستمهای انرژی بر، مفروضات شرایط عملیاتی جاری و محاسبات استفاده از انرژی بنا شده است. سپس این هزینه برآوردی با صورت حساب انرژی مقایسه میگردد. ممیزی تفضیلی انرژی در سه فاز اجرا میشود:
فاز یک: فاز پیش ممیزی
فاز دو: فاز ممیزی
فاز سه: فاز پسا ممیزی

ممیزی مقدماتی انرژی

روش ممیزی تفصیلی انرژی

ممیزی مقدماتی انرژی

یک روش نسبتاً سریع جهت:

تعیین مقدار مصرف انرژی در سازمان
برآورد دامنه و هدف از صرفه جوئی
شناسائی محتمل ترین (و ساده ترین محدوده) قابل توجه
شناسائی فوری (به خصوص بدون هزینه/ کم هزینه) بهبودها/صرفه جوئیها
تنظیم ” نقطه مرجع”
شناسائی نقاطی برای مطالعه / اندازه گیری تفضیلی تر
استفاده ممیزی مقدماتی انرژی از اطلاعات موجود یا دادههای در دسترس

روش ممیزی تفصیلی انرژی

ممیزی جامع، برنامه اجرائی انرژی تفصیلی را برای تجهیزات فراهم میکند چرا که همه سیستمهای انرژی بر عمده را ارزیابی مینماید.

این نوع ممیزی تخمین دقیق و صحیح از صرفه جوئی هزینه و انرژی ارائه داده و همچنین کلیه اثرات متقابل پروژه ها را مدنظر قرار میدهد و میزان مصرف انرژی تجهیزات عمده را گزارش نموده و جزئیات محاسبات صرفه جوئی هزینه و انرژی تفضیلی و هزینه پروژه را شامل می‌‌شود.

در یک ممیزی جامع، یکی از عناصر کلیدی توازن انرژی است. این موضوع بر اساس اعلام موجودی سیستمهای انرژی بر، مفروضات شرایط عملیاتی جاری و محاسبات استفاده از انرژی بنا شده است. سپس این هزینه برآوردی با صورت حساب انرژی مقایسه میگردد. ممیزی تفضیلی انرژی در سه فاز اجرا میشود:

فاز یک: فاز پیش ممیزی

فاز دو: فاز ممیزی

فاز سه: فاز پسا ممیزی